Ucwaningo olusha oluholwa yi-CABI luthole ukuthi imikhankaso yemithombo yezindaba ehlose ukuguqula ukusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane ukulwa nezinambuzane zezitshalo nezifo iphumelela kakhulu lapho abalimi bechayeka ezinhlotsheni eziningi zokuxhumana.
Ososayensi be-CABI babambisane nozakwabo abavela eRwanda Agriculture and Animal Resources Department Board (RAB) ukutadisha imiphumela yemikhankaso yemithombo yezindaba mayelana nokusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane phakathi abalimi abancane eRwanda nase-Uganda.
Bathole ukuthi imikhankaso ithuthukisa ulwazi lwabalimi ngezingozi zezibulala-zinambuzane kanye izinyathelo zokuphepha, ithuthukise ukwamukelwa kwezinye izindlela eziphephile endaweni ezungezile kunezibulala-zinambuzane zokwenziwa futhi yandise ukusetshenziswa kwezinto zokuzivikela.
UDkt Justice Tambo, umbhali ophambili ephepheni elashicilelwa encwadini Ijenali Yezifundo Zasemakhaya, yathi izinguquko ekuziphatheni mayelana nokusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane zigqama kakhulu lapho abalimi bechayeka eziteshini zolwazi eziningi.
Lezi ziteshi zemidiya enkulu zihlanganisa imisakazo esebenzisanayo, imibuthano yezempilo yezitshalo, i-SMS yeselula kanye nokuhlolwa kwevidiyo.
E-Rwanda, isibonelo, amathuba okwamukela izinqubo eziningi ze-Integrated Pest Management (IPM) akhuphuke cishe ngo-19%, 38% kanye no-50% lapho ulwazi lutholwa ngeRadio kuphela, Umsakazo kanye ne-SMS kanye Nomsakazo, i-SMS kanye Nemihlangano Yezempilo Yomphakathi, ngokulandelana.
UDkt. Tambo uthe, “Sithola ukuthi imikhankaso yemithombo yezindaba ihlobene kakhulu nolwazi oluthuthukisiwe lwabalimi ngezingozi zezibulala-zinambuzane kanye izinyathelo zokuphepha. "
“Nakuba imikhankaso ibonakala ingakukhuthazi ukusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane zokwenziwa, ihlotshaniswa kakhulu nokwenyuka kokwamukelwa kwezinye izindlela eziphephile esikhundleni sezibulala-zinambuzane, okuhlanganisa nezinzile. ukuphathwa kwezinambuzane okudidiyelwe imikhuba.”
UDkt. Tambo wengeze ngokuthi le mikhankaso ihlobene kakhulu nokwanda kokusetshenziswa kwezinto zokuvikela ekuchayekeni kwezibulala-zinambuzane kuwo womabili la mazwe kanye nokuncipha kwezigameko zezifo ezihlobene nezibulala-zinambuzane eRwanda.
Ukukhuthaza ukuphepha ukusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane phakathi kwemindeni yasemapulazini e-Rwanda nase-Uganda, i-CABI ngokubambisana ne-RAB kanye Nomnyango Wezolimo, Wezimboni Zezilwane Nezokudoba wase-Uganda (i-MAAIF) kanye nozakwethu abambalwa bendawo baqalise imikhankaso yolwazi ezindaweni ezikhiqiza ummbila ezinkulu kulawa mazwe womabili njengengxenye ye-CABI eholwa yi-CABI. Uhlelo lwe-Plantwise.
Iziteshi ezisetshenzisiwe kwakuyimisakazo, i-SMS ephathwayo kanye nama-PHR eRwanda; kanye nokubukwa komsakazo, i-SMS yeselula kanye nevidiyo e-Uganda. I umkhankaso Imiyalezo yethulwa ngolimi lwesiKinyarwanda kanye nesiRunyoro eRwanda nase-Uganda, ngokulandelana.
Umsakazo ubuwumthombo othandwa kakhulu wolwazi ngezibulala-zinambuzane kuwo womabili la mazwe, ikakhulukazi e-Uganda.
UDkt. Tambo uthe, “Ukusabalala kwama-ICT emazweni asathuthuka kungavumela ukusatshalaliswa kolwazi kubalimi abahlukahlukene ngokusebenzisa imikhankaso yemithombo yezindaba, ngaleyo ndlela kugcwalise imizamo yezindlela ezivamile zokuletha ulwazi ubuso nobuso.”
"Esikutholile kuphinde kugqamise ezinye izinyathelo ezidingekayo zokuthuthukisa izindlela zokuphepha kwezibulala-zinambuzane emazweni ocwaningo ngaphandle kokungenelela kolwazi."
“Ngokwesibonelo, uma kubhekwa ukwanda kokusetshenziswa kobuthi izibulala-zinambuzane zokwenziwa ngaphandle noma ngemishini yokuvikela elinganiselwe, imizamo yenqubomgomo iyadingeka ukukhulisa ukuhlinzekwa kanye nokusetshenziswa kwezibulala-zinambuzane ezinobungozi obuphansi njengezibulala-zinambuzane, kanye nokukhuthazwa kokusetshenziswa kwe-PPE ukunciphisa ubungozi bokuchayeka kwezibulala-zinambuzane.”
"Imizamo enjalo ingabandakanya ukuthuthukisa ukubhaliswa kwemikhiqizo ye-biopesticide kanye nokuhlinzeka ngoxhaso ukuze kugqugquzelwe ukutholwa, njengoba kuqokonyiswe ucwaningo lwangaphambilini."
Ososayensi baphinde bathola ukuthi ukutholwa kolwazi lokuphepha kwezibulala-zinambuzane kuhlotshaniswa kakhulu namathuba aphakeme acishe abe ngu-20% okusebenzisa izinto eziningi ze-PPE ngenkathi kufafazwa izibulala-zinambuzane kuwo womabili la mazwe.
Ukwengeza, abacwaningi babika ukuthi abalimi abancane e-Rwanda abathole izeluleko zokuphepha babencane ngo-48% kunozakwabo abangabamukeli ukuthi babe nophawu lwezempilo oluhlobene nesibulala-zinambuzane.
UDkt. Tambo wengeze ngokuthi lolu cwaningo lunomthelela emgomweni wokunciphisa ubungozi bezibulala-zinambuzane ohlelweni lwePlantwisePlus oluhlose ukunciphisa ukuthembela ezintweni ezifakwa emapulazini eziyingozi kakhulu ezinemiphumela emibi empilweni yabantu kanye nezinhlobonhlobo zezinto eziphilayo. Inzuzo eyengeziwe ukusebenzela ukuhlangabezana nesidingo sokudla okuphephile nokukhiqizwa endaweni.